چرا جایزه صلح نوبل به ظریف و کری نرسید؟

روزنامه شرق – مهدی ملک‌محمد: جایزه مخترع دینامیت به مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و آمریکا نرسید.

بعد از حدود یک ماه فشار رسانه‌ای بر کمیته نروژی نوبل، این کمیته تصمیم گرفت جایزه صلح را به کمیته گفت‌و‌گوهای چهارجانبه تونس هدیه و وزرای خارجه ایران و آمریکا را از دریافت این جایزه محروم کند.

این اتفاق بهترین تصمیم روان‌شناختی این کمیته بوده است و شاید پیام قوی‌ای باشد به هر دو تیم مذاکره‌کننده ایران و آمریکا. چرا؟

در نگاه علم روان‌شناسی، مذاکره سیاسی در چارچوب فرایند کلی مذاکره فهمیده می‌شود. این فرایند از اجزائی تشکیل شده است که غیاب هریک می‌تواند آن را به‌هم بریزد؛ «مطرح‌کردن راه‌حل‌های هر دو طرف»، «یافتن راه‌حل مشترک»، «اجرای راه‌حل» و «بررسی راه‌حل انتخاب‌شده».

اینکه مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران، آمریکا، اتحادیه اروپا، چین و روسیه دو سال تمام از وقت، عمر و انرژی خود را صرف مذاکرات طولانی درباره برنامه هسته‌ای ایران کردند و نهایتا توانستند به توافقی برسند، فرایند مذاکره را تمام‌شده قلمداد نمی‌کند. این مذاکرات وقتی به معنای واقعی به اتمام می‌رسد که راه‌حل انتخاب‌شده به اجرا گذاشته و نحوه اجرا بررسی شود. پس قاصدان صلح ایران و آمریکا کارشان به اتمام نرسیده است.

محمدجواد ظریف اگرچه تاکنون با انرژی تمام‌نشدنی خود کاری کرده است کارستان، اما هنوز پیچ‌های خطرناکی بر سر راه اوست؛ «اجرای راه‌حل» و «بررسی راه‌حل در عمل». پیچ‌هایی که مانع‌تراشان، مخالفان و منتقدان بسیاری در آن به انتظار محمد‌جواد ظریف و همتای آمریکایی او نشسته‌اند تا او به سرمنزل مقصود نرسد.

انتخاب‌کنندگان برنده جایزه صلح نوبل با درک اهمیت این موضوع و با توجه به اینکه موعد انتخاب کاندیداها ٣١ ژانویه بوده و در آن زمان دو طرف تنها به توافقی موقت رسیده بودند و هنوز مذاکره بر سر توافق نهایی ادامه داشت و هنوز حتی به مرحله دوم فرایند مذاکره هم نرسیده بودند، حاضر نشدند مذاکره‌کنندگان هسته‌ای را به ‌عنوان برندگان صلح نوبل انتخاب کنند.

این کمیته حداقل دو بار در این انتخاب دچار اشتباه شده بود و امسال انتخاب‌کنندگان خواستند برای بار سوم اشتباهشان را تکرار نکنند. اشتباه اول وقتی بود که این کمیته در سال ١٩٧٣ میلادی و در بحبوحه جنگ ویتنام جایزه صلح نوبل را به مذاکره‌کنندگان آمریکایی (هنری کیسینجر) و ویتنامی (لی دوک تو) داد. ولی طرف مذاکره‌کننده ویتنامی با این توجیه که هنوز صلح محقق نشده است، از دریافت آن پرهیز کرد.

بار دوم وقتی بود که این کمیته به خاطر تلاش‌های رئیس وقت تشکیلات خودگردان فلسطین (یاسر عرفات)، رئیس رژیم صهیونیستی (شیمون پرز) و نخست‌وزیر این رژیم (اسحاق رابین) برای به‌سرانجام‌رساندن مذاکرات اسلو در سال ١٩٩۴ میلادی به این سه نفر جایزه صلح نوبل را ارائه کرد. مذاکراتی که شکست محتوم آن امروز بیش‌ازپیش به چشم می‌خورد.

پس این‌بار انتخاب‌کنندگان با درک اشتباه پیشینیان خود در کمیته صلح نوبل با انتخاب «کمیته چهارجانبه صلح در تونس»، که توانست تنها کشور عربی باقی‌مانده از فرایند بهار عربی را نجات دهد و دموکراسی را در این کشور نهادینه کند و فرایند مذاکرات را به نتیجه کامل برساند، این پیام را به همه جهانیان داد که اگر خواهان صلح هستید، باید تمامی فرایندهای مذاکره را به نتیجه برسانید و بدانید که راه صلح طولانی است و دشمنان بسیاری دارد که غفلت می‌تواند این راه را بدون نتیجه باقی بگذارد.