دین ما سیاسی است نه سیاست‌بازی

گفت‌وگو با مجید انصاری درباره هشدار آیت‌الله مکارم نسبت به سیاسی شدن تریبون‌های مداحی

در سال‌های اخیر برخی از مداحان که موردحمایت رسانه‌های خاص قرار دارند با هتاکی و بی‌ادبی نسبت به شخصیت‌های بزرگ و مسئولان کشور، مجالس مقدس دینی را به میتینگ‌های سیاسی و حزبی تبدیل کرده‌اند.

آیت‌الله مکارم شیرازی: نباید به نام مداحی کارهای سیاسی و جناحی کرد خطبای محترم نیز باید مراقبت‌های لازم را داشته باشند.

اظهارات آیت‌الله مکارم شیرازی درباره ضرورت اجتناب مداحین از بیان کردن مسائل سیاسی در هیئات مذهبی بهانه گفت‌وگو با مجید انصاری است. این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است بیان کردن مطالب سیاسی از تریبون مداحی ضربه جبران‌ناپذیری به این جایگاه و مجالس مذهبی وارد کرده است. مشروح گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید.

مطرح کردن موضوعات سیاسی از تریبون مداحی توسط برخی مداحان در سال‌های اخیر تبدیل به امری رایج شده و اخیراً این اتفاق شدت بیشتری پیدا کرده است. سیاسی شدن هیئات چه پیامدهای سیاسی و اجتماعی به همراه دارد؟

انتظاری که مردم از مجالس و مراسم‌های دینی و مذهبی اهل‌بیت (ع) دارند، آن است که مداحان به بیان مناقب و فضایل ائمه اطهار (ع) بپردازند. همچنین انتظار می‌رود در مراسم‌های عزاداری و سوگواری این بزرگواران مداحان با رعایت اخلاق، ادب و نزاکت طبق سنت گذشته این مجالس عمل کنند. مقصود آن است که اشعاری پرمحتوا، خالی از غلو و خرافه سراییده شود اما متأسفانه در برخی مجالس شاهد بیان مسائل سطحی، سخیف و خرافه هستیم که این مهم علاوه بر تأثیر منفی که بر باور دینی مردم می‌گذارد و به‌نوعی جایگاه رفیع پیشوایان دینی ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، تبدیل دستاویزی برای مخالفین و دشمنان اهل‌بیت و اسلام می‌شود. این اتفاق با توسعه ابزار اطلاع‌رسانی و فضای مجازی شدیدتر شده و متأسفانه شاهد بوده‌ایم انتشار برخی از مطالب یا برگزاری مجالسی که با شئونات اسلامی در تضاد است تبدیل به وسیله‌ای برای هتک حرمت اساس دین شده است.

نکته بعدی آن است در جلسه‌ای که به‌منظور عید نیمه شعبان، غدیر یا مجالس سوگواری که در ماه محرم و صفر برپا می‌شود مردم برای انجام‌وظیفه دینی یا ابراز علاقه خود به اهل‌بیت (ع) می‌آیند لذا انتظار ندارند این مجالس به مسائل سیاسی آن‌هم از نوع سیاست‌بازی و خط بازی آلوده شود. ورود مداحان به این وادی هم به جایگاه خودشان و هم به جایگاه مجالس دینی آسیب جدی وارد کرده و می‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر برخی از مداحان که موردحمایت رسانه‌های خاص قرار داشته و ترویج و تبلیغ نیز می‌شوند با هتاکی و بی‌ادبی نسبت به شخصیت‌های بزرگ و مسئولان کشور، مجالس مقدس دینی را به میتینگ‌های سیاسی، جلسات باندی، گروهی و حزبی تبدیل کرده‌اند. این اقدام قطعاً در میان‌مدت و درازمدت به‌شدت بر اصل جایگاه و فلسفه تأسیس این مجالس تأثیر خواهد گذاشت که یکی از نمودهای عینی آن خلوت شدن مجالس و مراسم‌ها خواهد بود. برای جلوگیری از این اتفاق در گام نخست جامعه مداحان باید به این موضوع ورود کرده و مراقبت‌های لازم را انجام دهند. گام بعدی متوجه صاحبان و بانیان مراسم است. این عزیزان باید مراقب باشند اگر از تریبون مداحی مراسم آن‌ها اهانتی صورت گرفت یا صحبتی مطرح شد که تفرقه آفرین بود، تذکر لازم را به مداحان دهند. متأسفانه در پاره‌ای از موارد به‌جای آنکه با مداحان هتاک برخورد شود، آن‌ها مورد تشویق و تمجید قرار گرفتند و همین سبب شد تا این اشتباه برای برخی مداحان خاص تبدیل به یک‌رویه شود. این مداحان در برخی موارد پا را از گلیم خود فراتر گذاشته و به ساحت مراجع، شخصیت‌های برجسته انقلاب و مسئولان کشور توهین کردند و برخوردی نیز با آنان صورت نگرفت. همین عدم برخورد سبب شده تا این مداحان متصور شوند برخورد درستی دارند. من این پدیده را یک آسیب جدی برای جامعه مداحان می‌دانم و به عقیده من بیش از همه، جامعه مداحان باید در برابر این پدیده نامطلوب ایستاده و برخورد مناسب انجام دهد.

دلیل اصلی ورود مداحان به موضوعات سیاسی چیست؟

البته نمی‌توان این موضوع را به‌کل جامعه مداحان تعمیم داد بلکه بخش خاصی از این قشر این موضوعات را مطرح می‌کنند. قاطبه مداحان افراد محترمی بوده که وظیفه خود را به‌خوبی انجام می‌دهند. این افراد در انتخاب اشعار و متون دقت لازم را به خرج داده و از پرداختن به حاشیه‌های غیر مرتبط پرهیز می‌کنند اما متأسفانه مدتی است برخی از مداحان منتسب به یک جریان افراطی سیاسی این تریبون را وسیله‌ای برای تخریب و اهانت به دیگران قرار داده‌اند که متأسفانه این بداخلاقی سیاسی در حال ترویج است. زمانی که در برابر بداخلاقی و انحراف، نهی از منکر و برخورد مناسب صورت نگیرد، ناهنجاری تبدیل به هنجار می‌شود. قسمت تلخ این اتفاقات آن است که بعضاً ما شاهد بوده‌ایم چنین مراسم‌هایی از تریبون‌های رسمی مانند صداوسیما پخش و ترویج می‌شود. یکی دیگر از اتفاقات ناگواری که رخ می‌دهد، دعوت این قشر از مداحان به مراسم‌های رسمی است. زمانی که این مداحان به مراسم‌های منتسب به نظام دعوت و اشعار و سخنان آن‌ها از تریبون‌های رسمی منتشر می‌شود، طبیعی است که این منکر ترویج می‌شود.

همواره انتقاداتی نسبت به مطرح‌شدن موضوعات سیاسی از تریبون مداحی وجود دارد اما زمانی که این انتقادات به مداحان مطرح می‌شود، پاسخ می‌شنویم «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا». این قشر از مداحان معتقدند که دین اسلام، دینی سیاسی است بنابراین نمی‌توان از کربلا گفت اما به موضوعات سیاسی روز اشاره نکرد. آیا این پاسخ درست است؟

اول باید توجه داشته باشیم که مسائل سیاسی با سیاسی‌بازی، خط بازی و جناح‌بازی تفاوت اساسی دارد. حتی گویندگان و سخنوران که مسائل را تحلیل می‌کنند، تحلیل فلسفه عاشورا، فلسفه قیام امام حسین (ع) و بیان فضایل ائمه اطهار (ع) و تطبیق این موضوعات با مسائل روز جامعه را مشروط بر آن می‌دانند که اولاً با آگاهی و علم کامل از مسائل باشد. ثانیاً این تطبیق باید بدون اهانت، تخریب، غرض‌ورزی و جناح‌بازی باشد. در طول تاریخ مجالس امام حسین (ع) این اصول وجود داشته است اما باید به یک موضوع بسیار مهم توجه داشت. ما باید بدانیم میان آنکه با اطلاع دقیق و مطالعه کامل در جایگاه تبیین فلسفه زندگی ائمه (ع) موضوعی را مطرح می‌کند با یک مداحی که نه به لحاظ اطلاعات شخصی و نه به لحاظ مطالعات دانش و صلاحیت کافی برای بیان این موضوعات را ندارد تفاوت بسیاری وجود دارد. این مداحان باید بدانند برای عزاداری و مرثیه‌خوانی دعوت می‌شوند نه تحلیل مسائل سیاسی. این موضوعات در حوزه صلاحیت این افراد نیست. متأسفانه بعضاً شاهد هستیم که ورود مداحان موضوعات سیاسی توأم با اهانت و تحقیر است. توهین به مسئولان کشور طبق قانون جرم است و باید توجه داشت که همه افراد در برابر قانون برابر هستند و فرقی میان یک فرد عادی و مداح وجود ندارد. مداحان باید توجه داشته باشند تریبونی که در اختیار آنان قرار دارد، برای بیان موضوعات مرتبط با آن مراسم است نه موضوعات سیاسی. به‌عنوان مثال اینکه مداحی با سوءاستفاده از تریبون دعای عرفه که مردم برای شنیدن دعا آمده‌اند، بخواهد به رئیس‌جمهور اهانت کند اصلاً کار درستی نیست. در آن مراسم برای خواندن دعا و مناجات آمده‌اند نه شنیدن تحلیل سیاسی. هر موضوعی جایگاه و مکان خاص خود را دارد. مردم اگر بخواهند تحلیل سیاسی بشنوند، به میتینگ سیاسی می‌روند نه دعای عرفه و هیئات مذهبی. متأسفانه مداحان موضوعات را با یکدیگر قاطی کرده‌اند. این اتفاق به دین مردم آسیب می‌زند. تحلیل سیاسی با شعر و مداحی بیان نمی‌شود. فلسفه و شکل مداحی از گذشته با چنین مسائلی در مغایرت بوده و بیان کردن کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا برای بیان مسائل سیاسی از تریبون مداحی توجیه است. در کربلا نیز هر فردی در جایگاه خود قرار دارد. خروجی این مهم که اگر هر فردی در جایگاه خود قرار نگیرد وضعیت امروز برخی از مجالس مذهبی ما است که به‌جای آنکه چنین مراسم‌هایی به وحدت ملی و تعمیق ارزش‌های دینی کمک کند، تبدیل به محفلی برای گسترش تفرقه یا اشاعه خرافه شده است.

آیا تبدیل شدن مداحی به یک شغل تأثیری در شکل‌گیری این آسیب شده است؟

متأسفانه همین‌طور است. پیش از انقلاب مداحی در کشور ما یک شغل و حرفه نبود بلکه افراد مختلف به‌واسطه علاقه به اهل‌بیت (ع) و صدای خوشی که داشتند، در کنار حرفه خود در مجالس مذهبی به ساحت مقدس ائمه عرض ادب می‌کردند. در سال‌های گذشته نیت افراد از مداحی کسب‌وکار نبود. متأسفانه در سال‌های اخیر مداحی تبدیل به یک بیزینس پرسود شده است. به همین دلیل افرادی به‌عنوان مداح حرفه‌ای پیشه خود را مداحی انتخاب کرده و رسانه‌های رسمی کشور نیز به ترویج و تبلیغ آن‌ها مشغول هستند. این مسئله موجب شده است موضوع مداحی در کشور ما آسیب جدی دیده و از مسیر اصلی خود منحرف شود. متأسفانه در سال‌های اخیر مداحان تبدیل به ابزار سیاست‌بازان و جناح‌های سیاسی برای تخریب جریان مقابل شده‌اند. این اتفاقات به جایگاه مداحان و مجالس مذهبی ضربه جبران‌ناپذیری می‌زند.

ورود مراجع تقلید و علما به موضوع سیاسی شدن تریبون مداحی چه تأثیری در عملکرد مداحان خواهد داشت؟

وظیفه هدایت دینی و مذهبی مردم بر عهده مراجع تقلید و علمای دینی است ازاین‌رو این عزیزان بنا بر وظیفه خود درباره مجالس دینی اظهارنظر کرده و هدایت می‌کنند. موضوعی که واضح است آن است که قطعاً شایسته‌ترین و سزاوارترین افراد برای بیان نظر در این حوزه مراجع و علما هستند. طبیعی است این عزیزان اگر ناهنجاری ببینند تذکر می‌دهند و بر همه واجب است به این تذکرات توجه کنند. مداحی‌ها باید از حوزه سیاست‌بازی و باندبازی فاصله بگیرد.