دیوارِ کجِ توسعه

مدت‌هاست، تعبیرِ «توسعه» به یکی از واژه‌های دستاویز در زبان فعالانِ سیاسی یا اقتصادی تبدیل شده است. توسعه طیبعتاً مفهومی است که شرح و توضیحِ علمی و دقیقِ آن، نیازمند اظهارِ نظرِ کارشناسان با استناد به کتاب‌ها و مقالاتِ معتبر است.

بحثِ این مطلب، مفهومِ توسعه نیست، بلکه «نیازِ دیارِ سربداران به توسعه» است. دیواری که خشت‌های آن به بهانۀ «توسعه» روی هم قرار گرفته‌اند، از اساس بر مبنای یک کج‌فهمی نهاده شده است. این دیوار که خشتِ اول آن یعنی «فهمِ موضوع» کج نهاده شده، تا ثریا کج خواهد رفت. به همین دلیل است که اکثرِ اقدام‌هایی که به بهانۀ توسعه انجام می‌شوند یا بی‌سرانجام و معلق رها شده‌اند یا راهی به فساد کشیده‌اند و به جای فایده، آسیب رسانده‌اند.

پرسشِ اساسی این است که «آیا ما نیاز به توسعه داریم؟». اگر نگاهی دقیق به اطرافمان بیندازیم، اندکی بی‌تعارف باشیم و عینکِ خوش‌بینی را از چشممان برداریم، متوجه می‌شویم که ما در دامن یک سری بحران قرار گرفته‌ایم! بعضی از این بحران‌ها در اثرِ ناتوانیِ تصمیم‌گیران و اجراکنندگان در «حلِ مسئله» تبدیل به ابربحران شده‌اند! خشکسالی‌های پی‌درپی، مصرف بی‌رویۀ آب‌های زیرزمینی، مهاجرتِ روستاییان به شهرها و گسترشِ سکونت‌گاه‌های غیر رسمی، ناکارآمدیِ بروکراسی، ساخت‌و‌سازهای غیراستاندارد، جاده‌های روستایی و بینِ شهری، کوچه‌ها و خیابان‌های بی‌قاعده که کمک‌رسانی را در هنگام فاجعه، غیرممکن خواهند کرد و … تنها چند نمونۀ کوچک از بحران‌هایی است که با آن روبرو هستیم.

بعضی از این مسائل، مانند فرونشستِ زمین، در مرحله‌ای خطرناک قرار دارند و نیازمند «اقدامِ عاجل» هستند. در چنین شرایطی و در این هم‌آیندیِ بحران‌ها، می‌بینیم که بعضی مدام از «توسعه» صحبت می‌کنند. اگر منظورشان از توسعه، مفهومِ علوم انسانی آن یعنی «حل مسئله» باشد با آن‌ها هم‌فکر هستیم اما گفتمانِ این افراد زیاد با این مفهوم همراه نیست. چرا که در برنامه‌ها، گفته‌ها و نوشته‌هایشان تحلیلی از بحران‌ها و مسئله‌ها دیده نمی‌شود!

به نظر می‌رسد بیشتر شاهدِ موج‌سواری بر مفهوم توسعه هستیم، چنان که در ادوارِ قبل‌تر با واژه‌هایی چون «عدالت» یا «آزادی» چنین رفتاری شده بود. اگر کسی دلش به حال این دیار و سرزمین می‌سوزد، بهتر است برنامه و اقدامِ خود را برای حل این بحران‌ها ارائه دهد چرا که هرکدام از این مسئله‌ها ـ در آیندۀ نزدیک ـ  به راحتی می‌تواند زیست عادیِ مردم را در غرب خراسان رضوی مختل کند.