چرا کارها پیش نمی‌رود؟

روزهای آینده، تبِ هفتهٔ دولت بالا می‌گیرد و به شکلِ واضحی، بسیاری از دستگاه‌ها و مدیران مشغول ارائهٔ گزارش‌کار خود یا ارائهٔ خدمات ویژه خواهند شد. گاهی در میان حجمی از کارنامه‌های مدیران و نیز اطلاعاتی که در مورد عملکرد مثبت آن‌ها به دست می‌آوریم، برایمان سؤال پیش می‌آید که: چرا باوجود این‌همه کارهای انجام شده، هنوز در بسیاری از حوزه‌ها، اوضاع خراب است؟

جهت تأمل در پاسخ به این پرسش، چند نکته را طرح می‌کنیم:

برخلاف تصورِ عمومی (که برخاسته از خطاهای ذهنیِ تعمیم‌گراست) «همه‌چیز» اوضاعِ خرابی ندارد. معمولاً ذهنِ ما متوجه درست بودنِ بعضی چیزها نمی‌شود و فقط وقتی آن‌ها را جدی می‌گیرد که مشکلی در روندشان ایجاد شده باشد. بعید است زمانِ رانندگی در یک آزادراهِ صاف، متوجه باشید که چه رانندگیِ راحتی دارید! اما اگر در یک جادهٔ ناهموار رانندگی کنید و مدام خودرو و اعصابتان در چاله‌ها و برجستگی‌ها آسیب ببیند، ذهنِ شما با مسیر درگیر می‌شود و انباشتی از انتقاد (و حتی فحش) نسبت به ساخت آن جاده را تولید خواهد کرد! گفته‌اند قدرِ نعمت‌هایی چون امنیت و سلامتی را تا وقتی هستند، نمی‌دانیم! وقتی از بین می‌روند می‌فهمیم که چقدر مهم بوده‌اند! اوضاعِ ما نیز در بسیاری حوزه‌ها قابل‌قبول است و چون مانند بسیاری از کشورها، از آن نعمت‌ها محروم نیستیم متوجهشان نمی‌شویم. دستگاه‌ها و اداراتی که درست کار می‌کنند اصلاً ذهنِ ما را درگیرِ چیزی نمی‌کنند که متوجهش شویم! مثل موسیقیِ فیلم که وقتی خوب است مخاطب متوجهش نمی‌شود! اما اگر مثل سریال‌های صداوسیما، آرشه‌هایی ممتد روی ویولن‌سل کشیده شود ـ تا هیجان و یا غم را نمایش دهد ـ طوری روی اعصابتان راه می‌رود که صدا را خفه می‌کنید!

آنچه گفته شد، نفی‌کنندۀ «بحران»هایی نیست که در حال حاضر از محیط‌زیست، اقتصاد و سیاست تا آسیب‌های اجتماعیِ ما را در برگرفته‌اند و اغلبِ آن‌ها حاصل تصمیم‌های اشتباهی است که گرفته شده‌اند یا تصمیم‌های درستی که به‌موقع گرفته نشدند! پرسش بعدی اینجاست که این بحران‌ها چطور ایجاد شده‌اند و چرا حل نمی‌شوند؟

برای پاسخ به این پرسش جدید، بیایید مدیران و دستگاه‌های تحت مدیریتشان را سه دسته کنیم:

• مدیرانِ کارآمد در حوزهٔ امور روزمره: این مدیران که تعدادشان زیاد هم هست، توانایی مدیریت و تدبیر امور روزانهٔ حوزهٔ کاری‌شان را دارند، اما قدرت حل بحران‌هایی که پیش از آن‌ها وجود داشته یا در زمانِ مدیریتشان به وجود آمده را ندارند.

• مدیران ناکارآمد در امور روزمره: این دسته مدیران عموماً از طریق رانت و به‌واسطهٔ ارتباط فامیلی یا سابقهٔ فعالیتِ انتخاباتی برای فلان نمایندهٔ مجلس یا فلان رئیس‌جمهور به این پست رسیده‌اند و در مدیریتِ امور روزمرهٔ خود مانده‌اند! چه برسد به حل بحران‌ها و مشکلات! از این ادارات نمونه‌هایی در همین شهرستان‌های خودمان داریم که حتی توانِ برآوردنِ مطالبه‌های سادۀ یک ارباب‌رجوع را ندارند! اداراتی هستند که حقوقِ نیروهای خود را نیز نمی‌توانند تأمین کنند! ما خبرنگاران از این نمونه‌ها در خاطراتِ خود زیاد داریم که روایت کردنشان نیاز به فرصتی مبسوط دارد …

• مدیرانِ کارآمد در حوزهٔ حل بحران: متأسفانه این دسته مدیران به‌تدریج کمیاب‌تر شده‌اند. چرخهٔ انتخابِ مدیران به‌تدریج پیچیده‌تر شده و رنگ و تأثیرِ بعضی معیارهای حاشیه‌ای از معیارِ کارآمدی مهم‌تر شده‌اند، به همین دلیل برای رسیدن به پست مدیریت، نیاز به چیزهایی داریم که آدم‌های قوی و کارآمد از آن‌ها بی‌بهره هستند! گذشته از تعدادِ کمِ چنین مدیرانی، متأسفانه زمانی که ریشهٔ بحران در جایی جز خودِ آن دستگاه است، چنین مدیری هم توانِ حل آن را نخواهد داشت. مثلاً تصور کنید نمایندگیِ یکی از کارخانه‌های خودروسازی کشور در سبزوار، مدیرِ کارآمدی هم داشته باشد! چه‌کاری از این مدیر برمی‌آید وقتی داستان خودرو از همان اساسِ کار دچار ایراد است؟ حداکثر توانِ این مدیر این است که با ارباب‌رجوع برخورد بهتری داشته باشد و یکی دو مورد مشکلِ آن‌ها را به‌صورت مصداقی حل کند!

ضمن تبریک هفتهٔ دولت به تمام کارمندان این دستگاهِ عظیم، پیشنهاد می‌دهیم علاوه بر مدیران، یک دسته دیگر از افراد هم در دومین هفتهٔ دولتِ کابینهٔ فعلی به پاسخگوییِ مردم بنشینند: آن‌ها که در ایام انتخابات سر و دست می‌شکستند و در رقابت و سبقت بودند تا حکمِ مسئولِ ستاد انتخاباتی آقای رئیسی را برای خودشان بگیرند! به شکلی شده بود که از ۵ نفری داخل خیابان می‌دیدی، یک نفرشان حکم مسئول‌ستادی در جیبش داشت! بسیاری از آن افراد الآن در مسئولیت و مدیریت هستند و پیشنهاد می‌کنیم در هفتهٔ دولت، در مورد شعارهای انتخاباتی و مقایسهٔ آن‌ها با دستاوردهای دولت، با مردمی که برایشان تبلیغ کرده بودند گفت‌وگو کنند.