فرهنگ عذرخواهی در میان سیاستمداران ایرانی

روزنامه ابتکار – نیلوفر جمالی: همه انسان‌ها در زندگی روزمره خود ممکن است دچار خطا و لغزش شوند و بروز خطا در زمینه‌های رفتاری، شغلی، ارتباطی و بسیاری موارد دیگر اجتناب ناپذیر است. با این حال هر چقدر که مسئولیت فرد بیشتر باشد، هم خطا بزرگتر است و هم پذیرش خطا و عذرخواهی کردن اهمیت ویژه‌ای دارد.

در شرایطی که ایرانیان سال‌ها به دنبال شنیدن عذرخواهی از سوی دولتمردان خود بودند، اما کمتر پیش آمد که چنین کلماتی در قبال قصورها و تقصیرها دیده شود.

به ویژه در دولت‌های نهم و دهم که هر انتقادی با توجیه، فرافکنی و حتی حمله به انتقاد کننده پاسخ داده می‌شد باعث شد که ایرانی‌ها کلا خیال شنیدن عذرخواهی دولتی‌ها را از ذهن به در کنند.

اما دولت یازدهم در این مدت مردم را سورپرایز کرد. جرات عذرخواهی میان دولتمردان – و زنان – «تدبیر و امید» قابل توجه است. در آخرین نمونه، محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت یازدهم بود که با عذرخواهی خود نشان داد دولت یازدهم قصد دارد، فرهنگ عذرخواهی را در میان دولتمردان خود نهادینه کند.

نهادینه شدن فرهنگ عذرخواهی در دولت یازدهم

صبح روز پنجشنبه ‌(۱۹شهریور) نوبخت در بازدید از مراحل ساخت قطعه دوم و سوم راه تکمیلی بزرگراه همت به شهر کرج به خاطر معطل ماندن مردم در ترافیک بزرگراه تهران به کرج عذرخواهی کرد و از تکمیل بزرگراه همت منتهی به کرج تا سال آینده خبر داد.

همچنین سخنگوی دولت گفت که با توجه به ترافیک موجود در این مسیر تکمیل و ساخت این مسیر ضروری بوده و تاکنون ۱۰۰ درصد اعتبارات این پروژه تخصیص یافته است که در هفته جاری و هفته آینده پرداخت خواهد شد تا مردم برای سفر از این مسیر ساعت‌ها در ترافیک معطل نشوند.

در ادامه معاون رئیس‌جمهور عنوان کرد که آنچه در این هفته به این پروژه اختصاص می‌یابد مربوط به قطعه دوم اتوبان است و در هفته آینده نیز هفت و نیم میلیارد تومان برای رفع موانع مسیر پرداخت خواهد شد. وی در این خصوص ضمن اشاره به برنامه زمانبندی اتمام پروژه تصریح کرد که وزارت راه و شهرسازی در نظر دارد به کمک اعتبارات تصویبی شهرداری و شورای شهر کرج این پروژه را تا سال آینده به اتمام برساند زیرا اقدامات هماهنگ نقش زیادی در تسهیل اتمام پروژه خواهد داشت.

شنیدن این صحبت‌ها از سوی سخنگوی دولت پس از عذرخواهی محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت در رابطه با سخنان تندش در خصوص کمپین نخریدن خودرو داخلی بار دیگر شعله‌های امید را در میان ملت روشن کرد.

نعمت‌زاده با حضور در برنامه «تیتر امشب» شبکه خبر، در مورد صحبت‌های پرسر و صدایش از مردم عذرخواهی کرد و گفت که من به خریداران جسارت نکرده‌ام. همچنین در ادامه بیان کرد که متن صحبت‌های خودم را پیاده کردم و آنچه که در حضور خبرنگاران بیان کردم این بود که مردم محق هستند و ولی نعمت ما هستند.

نکته مورد اهمیت این است که پیشتاز این سیاستمداران، رئیس دولت یازدهم بود که در ۱۷ بهمن ماه سال ۹۲ در سومین گفت‌و‌گوی تلویزیونی خود در رابطه با سبد کالا از مردم عذرخواهی کرد و گفت که “مردم در دریافت سبد کالا به زحمت افتادند؛ من به‌عنوان رئیس‌جمهور عذرخواهی می‌کنم. این دولت، اگر نقصی باشد به مردم می‌گوید و از مردم عذرخواهی می‌کند. تلاشمان این است که نقص‌ها را برطرف کنیم.”

همچنین در این دوسال گذشته بارها شاهد عذرخواهی همراهان حسن روحانی بودیم که برای نمونه می توان به عذرخواهی عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور از نمایندگان مجلس در واکنش به اعتراض و مطالبه آنها از او برای ارائه مصادیق ورود پول‌های کثیف به انتخابات، عذرخواهی عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی از مردم به دلیل نبود خدمات کامل در مسکن مهر، سیدمحمود علوی وزیر اطلاعات از رهبر معظم انقلاب و مردم به دلیل نقل قول مطرح‌شده از معظم‌له در برنامه تلویزیونی نگاه یک، عذرخواهی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور از خانواده‌های ایرانی به دلیل نبود شغل برای بسیاری از جوانان کشور، عذرخواهی معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست به خاطر عدم امکان حضور در خوزستان در زمان بحران گرد و غبار در این استان و همچنین محمود حجتی وزیر جهادکشاورزی که از گندم‌کاران به دلیل تاخیر در پرداخت پول خرید تضمینی گندم عذرخواهی کرده است.

این اتفاق انقدر جالب توجه بوده که برنامه خبری ۲۰:۳۰ پنجشنبه شب به آن پرداخته و عذرخواهی دولتمردان را یک «امتیاز» و «نشانه خردمندی» خوانده است. در این برنامه مجری از دولت بابت فرهنگ عذرخواهی تشکر کرد و گفت که مردم هم از این روند راضی اند. همچنین در ادامه این برنامه کلیپی پخش شد که درآن رئیس‌جمهور، محمودعلوی، اسحاق جهانگیری، معصومه ابتکار و محمود حجتی در حال عذرخواهی از مردم بودند و در انتها مجری برنامه تاکید کرد که «عذرخواهی از مردم» یک هنر است.

عذرخواهی فرهنگ غیرقابل پذیرش دولت نهم و دهم

این اقدام دولت یازدهم در باب کردن فرهنگ عذرخواهی در حالی رخ داده که مردم سال‌ها با تقلب و جعل مدرک تحصیلی، اتهام زدن، اختلاس، وضعیت نابسامان جاده‌ها و بسیاری موارد دیگر در دولت نهم و دهم مواجه شده بودند اما کسی در مقابل این اتفاقات پاسخگو که نبود هیچ حتی اشتباهاتشان را نیز قبول نکرده و حاضر به عذرخواهی هم نبودند.

رئیس دولت دهم علاوه بر اینکه روحیه پذیرفتن اشتباه نداشت و حاضر به عذرخواهی از مردم نبود همیشه سعی در توجیه رفتارهای و تصمیم های غلط خود داشت و اعضای کابینه او نیز در این راستا با وی هم قدم بودند.

وزیر اسبق کشور مرحوم علی کردان در جلسه استیضاح خود در خصوص تقلب، جعل مدرک تحصیلی و عنوان علمی تنها به دفاع از خود پرداخت و حاضر به عذر خواهی نشد.

هر چند این جزء کوچکی از اتفاقات دولت نهم و دهم بود و بعد ها شاهد اتفاقات بزرگتری بودیم که از جمله آن می توان به ماجرای اختلاس سه هزار میلیاردی و فرار محمود خاوری مدیرعامل وقت بانک ملی به کانادا اشاره کرد که هیچ مقام دولتی حاضر به پاسخگویی و عذرخواهی از مردم نشد. البته در این مورد سیدشمس‌الدین حسینی وزیر اقتصاد آن زمان وقتی که خود را در مرحله خطر یعنی استیضاح دید، برای حفظ جایگاهش از مردم عذرخواهی کرد.

هر چند بعضی محمود فرشیدی، وزیر آموزش و پرورش وقت، به دلیل آنچه که از سوی برخی نمایندگان مجلس طرح سئوالات موهن نسبت به سیره نبوی و پیامبر اکرم (ص) در امتحان ضمن خدمت فرهنگیان تهران عنوان شد بود، به قول برخورد با طراح سوالات اکتفا کرد که پذیرفته نیز نشد و نمایندگان معتقد بودند که او باید استیضاح شود، باعث شد که وی برای فرار از استیضاح عذرخواهی کند.

همچنین حمید بهبهانی وزیر راه دولت نهم به دلیل وضعیت نامناسب جاده های جنوب کشور نه تنها عذرخواهی نکرد بلکه در جلسه استیضاحش نیز حاضر نشد. جالب است که حمیدرضا حاجی‌بابایی وزیر آموزش و پروش پس از حادثه دلخراش شین‌آباد و سوختن دانش‌آموزان دختر مدرسه این روستای محروم گفت که درست نیست وزیر آموزش و پرورش تا آخر عمر برای هر اتفاقی که در این وزارتخانه می‌افتد عذرخواهی کند!

ماجراهای این دولت تا پایان دوره ریاست جمهوری آن تمام نشد بلکه دفتر احمدی‌نژاد در واکنش به بازداشت رحیمی معاون اول خود تنها در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که تمام ماجرای آقای رحیمی حتی با فرض صحت اتهامات و قبول رسیدگی قانونی و صحیح، مربوط به سال ۸۶ و قبل از آن و دوره ریاست ایشان بر دیوان محاسبات کشور وابسته به مجلس و پیش از شروع همکاری و حضور ایشان در دولت نهم بوده است و در آن زمان چنین مسائلی مطرح نبوده است. اصولا این موضوع، هیچ ارتباطی به دولت‌های نهم و دهم ندارد.

این در حالی بود که احمدی نژاد در دیدار با برخی اعضای ستاد انتخاباتی‌اش در مورد اتهامات محمدرضا رحیمی، معاون اول دولت گفته بود «در صورت اثبات اختلاس رحیمی به تلویزیون آمده و ضمن عذرخواهی، اعلام می‌کنم که شایستگی این سمت را ندارم» و سه سال پس از این اظهارات، رحیمی محکوم شد اما وی قولش را عملی نکرد.

از آنجا که فرهنگ عذرخواهی در میان سیاستمداران ایران عرف نبوده این اتفاق در دولت یازدهم شایان توجه است و می‌توان گفت قدمی رو به جلوست اما این نوع عذرخواهی‌ها در دنیا همراه با تغییر و بهبود در روند کیفیت بوده است.

برای مثال عذرخواهی «آکایو تویودا» رئیس شرکت تویوتا غول صنعت خودرو سازی دنیا از مشتریان به خاطر نقص فنی خودروهای تویوتا در سفت بودن پدال گاز یا نخست وزیر ژاپن که بابت فاجعه اتمی فوکویاما از مردم عذرخواهی کرد و بسیاری موارد دیگر که بسیاری از آنها علاوه بر عذرخواهی با اصلاح، بهبود، پرداخت غرامت و حتی با استعفای فرد از سمت مورد نظر همراه بوده است. به نظر می‌رسد پس از فرهنگ‌سازی در زمینه عذرخواهی باید به فکر مرحله تغییر و بهبود در روند اتفاقات مورد نظر باشیم.