ما برای صلح می‌جنگیم

ایالات متحده، عربستان و رژیم اسراییل تلاش گسترده‌ای را برای منزوی معرفی کردن ایران در عرصه بین‌المللی آغاز کرده‌اند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا و سکاندار
کاخ سفید جرقه سودای منزوی نشان دادن ایران را حتی پیش از برتن کردن ردای ریاست‌جمهوری در سر داشت و در یک سال و نیم گذشته با خروج از توافق هسته‌ای با ایران و بازگرداندن تحریم‌های ثانویه (هسته‌ای) این رویا را به ظن خود به تحقق نزدیک‌تر کرده است. یکی از اصلی‌ترین ایرادهایی که رییس‌جمهور امریکا بر برجام وارد می‌داند این است که این توافق نه تنها فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را مورد بررسی قرار نداده است بلکه منجر به تقویت جایگاه و نفوذ ایران در منطقه هم شده است. از سوی دیگر متحدان عرب و غیرعرب دونالد ترامپ در منطقه تلاش می‌کنند هر حرکت بی‌ثبات‌کننده در غرب آسیا را به نوعی به رفتارهای تهران گره بزنند. در چنین شرایطی که دوستان سیاسی و شرکای تجاری ایران از سوی امریکا برای کاهش سطح رابطه تجاری خود با تهران تحت فشار قرار گرفته‌اند و واشنگتن ساعت شنی بازگشت دور اصلی تحریم‌های ایران در ماه نوامبر را به کار انداخته است، پایتخت ایران در شانزدهمین روز از شهریور ماه میزبان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه بود. در حالی‌که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با ریاست عربستان سعودی پرشکاف‌ترین روزها در روابط دو و چندجانبه را تجربه می‌کنند و قطر به عنوان یکی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس در حصر از سوی عربستان سعودی و برخی فرزندخوانده‌هایش قرار دارد، حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران به استقبال همتاهای خود از روسیه و ترکیه در تهران می‌رود. در روزهایی که میانجی‌گری‌های امریکا میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ره به جایی نمی‌برد، ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و رجب طیبب اردوغان برای سومین بار در یک سال گذشته ذیل عنوان «روند آستانه» در تهران به دنبال راهکاری برای پایان دادن به بحران در سوریه بودند. در روزهایی که امریکای ترامپ برای پشت میز مذاکره کشاندن مخالفان و منتقدان خود راهی جز وضع تحریم‌های جدید یا تشدید تحریم‌های کهن در چنته ندارد، روسای‌جمهور ایران، ترکیه و روسیه با وجود همه اختلاف‌هایی که در اهداف سه کشور برای حضور در سوریه می‌توان برشمرد، اشتراک‌های حداقلی را به بستری برای تلاش و گفت‌وگو به جای قهر و غضب سیاسی تبدیل می‌کنند. هرگاه نوبت به اظهارنظر درباره ثمربخشی سیاست‌های دونالد ترامپ در قبال ایران می‌رسد، رییس‌جمهور امریکا ادعا می‌کند که هر آنچه تا به امروز علیه تهران انجام داده به بار نشسته و رفتارهای تهران در منطقه کمرنگ‌تر شده است. نشست سه‌جانبه تهران با بیانیه‌ای ١٢‌بندی برای رد ادعای رییس‌جمهور امریکا کافی بود.در حالی که ترامپ روسیه، ترکیه و ایران را به تحریم‌های رنگارنگ گرفتار کرده است، روسای جمهور سه کشور در غیاب یک قدرت فرامنطقه‌ای دور یک میز در سالن اجلاس سران در مرکز تهران نشستند و از آینده سیاسی و اقتصادی برای سوریه سخن گفتند که دیر یا زود باید جرقه آغاز آن زده شود. نشست تهران در روزهای پرحادثه برای ایران در سطح بین‌المللی و در حالی که دونالد ترامپ اعلام کرده ریاست جلسه‌ای در شورای امنیت پیرامون ایران در نخستین روزهای مهر‌ماه را برعهده خواهد داشت، نشان از نقش سیاسی غیرقابل انکار ایران در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) دارد. از سوی دیگر در روزهای بازگشت بخشی از تحریم‌ها و آغاز شمارش معکوس برای بازگشت بخش دیگری از تحریم‌ها، ایران رابطه حسنه خود با ترکیه و روسیه به عنوان دو همسایه را تقویت کرده و این بهبود روابط را با نشست روز جمعه به نمایش گذاشت. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که اجلاس سه‌جانبه تهران شکستی دیگر برای عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده در به نمایش گذاشتن تصویری منزوی و محروم از ایران بود.

نشست تهران؛ تلاش دوباره بازیگران دو سوی میدان در سوریه

نشست سه‌جانبه سران روسیه، ایران و ترکیه در تهران هرچند تحت عنوان روند آستانه صورت گرفت اما روسای جمهور هر سه کشور پیش از آغاز رسمی اجلاس دیدارهای دو‌جانبه‌ای با هم داشتند که در آن دیدارها درباره دایره وسیعی از مسائل سیاسی و اقتصادی گفت‌وگو و تبادل نظر انجام شد. در رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اجلاس سه‌جانبه تهران پیش و در حین برگزاری آن با تحولات سوریه در سطح کلان و حوادث ادلب به شکل جزئی‌تر گره خورد. این نشست در حالی برگزار شد که روسیه و ایران در کنار دولت بشار اسد برای بازپس‌گیری ادلب از گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامی ایستادند و ترکیه در آنسوی میدان خواهان برقراری آتش‌بس در منطقه ادلب و باقی ماندن کنترل آن در دست اپوزیسیون است. بحث بر سر ادلب در سفرهای اخیر محمد جواد ظریف، وزیر خارجه به ترکیه و سپس سوریه یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های روی میز بود و برخی از منابع عربی مانند العربی الجدید روز گذشته ادعا کردند که مولود چاووش اغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز یک روز زودتر از رییس‌جمهور خود به تهران آمده تا در دیدار با محمد جواد ظریف او را به نسخه‌ای باب میل ترکیه درباره ادلب راضی کند. با این وجود کشمکش‌هایی که روز گذشته میان روسای جمهور ایران و روسیه با همتای ترک در جلسه علنی نشست سه‌جانبه رخ داد نشان از این داشت که اختلاف‌ها میان تهران و مسکو با آنکارا بر سر ادلب پایان نیافته است.

ایران به دنبال تحمیل اراده و نظر خود در سوریه نیست

حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان به رسم میزبانی نخستین سخنران نشست تهران بود. وی در ابتدای کلام، حفظ تمامیت ارضی ویکپارچگی سوریه، احترام به حاکمیت ملی و حق ملت سوریه برای تعیین سرنوشت آینده کشورشان را اصول بنیادین در تفاهم‌های سه کشور حاضر در ابتکار آستانه خواند و تاکید کرد که تلاش ایران در طول سال‌های گذشته و به ویژه پس از متمرکز شدن فعالیت‌ها در چارچوب روند آستانه، همواره بر مبنای تسهیل روند گفت‌وگوی «سوری- سوری» و تشویق دولت و معارضه برای پیوستن به این روند بوده است.حسن روحانی در ادامه افزود: تلاش‌های مشترک ما باعث شد تا آتش جنگ و خونریزی در سوریه به پایان خود نزدیک شود؛ ادامه فعالیت‌های تروریستی در سوریه متوقف و خطرات دراز مدت آن برای منطقه و جهان مهار شود و زمینه برای گفت‌وگوی ملی سازنده بین مردم سوریه فراهم شود.

در حالی که مساله حضور ایران در سوریه در چندسال اخیر مورد اعتراض امریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش بوده است، رییس‌جمهور کشورمان با اشاره به این نکته که ایران بنا به درخواست دولت قانونی سوریه و برای مبارزه با تروریسم در این کشور حضور یافت، خاطرنشان کرد: تداوم این حضور نیز بر همین مبنا خواهد بود. در عین حال، این حضور نه در گذشته و نه در آینده در جهت تحمیل رای و نظر خود نبوده و نخواهد بود و از اراده ملت سوریه به عنوان ملت دوست حمایت خواهد کرد.حسن روحانی در ادامه به حساس‌ترین بحث جلسه روز جمعه که سرنوشت ادلب بود، پرداخت و افزود: مبارزه با تروریسم در ادلب بخشی اجتناب‌ناپذیر از ماموریت اعاده صلح و ثبات به سوریه است؛ اما نباید این مبارزه به غیرنظامیان آسیب رسانده و منجر به اعمال سیاست سرزمین سوخته شود. ما برای صلح می‌جنگیم و جنگ برای جنگ از نظر ما راه غلطی است که گروه‌ها و رژیم‌های تروریستی در پیش گرفته‌اند. هدف نهایی چه در سوریه و چه در کل منطقه صلح است اما برای دستیابی به صلحی پایدار چاره‌ای جز مبارزه با تروریسم نداریم.

رییس‌جمهور درباره نقش امریکا در سوریه گفت: دخالت‌های غیرقانونی امریکا در سوریه با هیچ یک از قواعد بین‌المللی سازگار نیست و بر مشکلات موجود در آن کشور می‌افزاید و روند دستیابی به صلح پایدار در سوریه را با چالش جدی مواجه می‌کند.

رییس‌جمهور در بخش‌های پایانی اظهاراتش محورهای اصلی مدنظر در هر راهکاری را برشمرد:

١- در هر مذاکره سیاسی برای پایان بحران سوریه، باید تمامیت ارضی و استقلال سوریه محترم شمرده شود.

٢- ضروری است تا ریشه‌کن شدن تمامی گروه‌های تروریستی در سوریه به ویژه در ادلب، مبارزه با تروریسم ادامه یابد.

٣- در شرایط کنونی، کمک به بازگشت آوارگان و بازسازی سوریه باید در دستور کار جامعه بین‌المللی قرار گیرد. جمهوری اسلامی ایران آماده است نقش سازنده خود را در این زمینه ایفا کند.

۴- حضور و مداخله غیرقانونی امریکا در سوریه که منجر به تداوم ناامنی در آن کشور شده است باید فورا پایان یابد.

۵- جامعه بین‌المللی موظف است با اقدامات رژیم صهیونیستی به ویژه تداوم اشغالگری آن رژیم علیه سرزمین و موجودیت ملت و دولت سوریه که دامنه آن هر روز گسترش می‌یابد، مقابله کند.

۶- ضمن ارج نهادن بر تلاش‌های ارزشمند سه کشور در حل و فصل بحران سوریه، ضروری است همکاری و هماهنگی سه کشور تا استقرار کامل صلح و ثبات در سوریه ادامه یابد.

اقدام‌های تحریک‌آمیز تروریست‌ها در ادلب

ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه دومین سخنران این نشست بود. وی هم در سخنرانی اصلی خود و هم در مقام پاسخ دهی به رجب طیب اردوغان از سیاست روسیه در قبال ادلب حمایت کرد. پوتین در بخش‌های ابتدایی اظهارات خود که به نسبت سخنرانی روحانی کوتاه‌تر بود، گفت: در حال حاضر بیش از ٩٠ درصد سرزمین سوریه از حضور گروه‌های تروریستی پاکسازی شده و در این فرآیند تعداد زیادی از شهرهای این کشور آزاد شده‌اند.گروه‌های تروریستی باقیمانده در سوریه در استان ادلب مستقر هستند و تلاش می‌کنند که وضعیت آتش‌بس در این منطقه را به هم بزنند و دست به اقدامات تحریک‌آمیزی برای استفاده از سلاح‌های شیمیایی زده‌اند.وی با بیان اینکه توافقات مشترک سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برای حل بحران سوریه در چارچوب روند آستانه کمک زیادی برای حل این بحران از طریق سیاسی کرده و پیشرفت‌های خوبی در این زمینه به دست آمده است، خاطرنشان کرد: ما تاکید داریم که باید مردم سوریه خودشان به صورت مستقل سرنوشت‌شان را تعیین کنند. اجرایی شدن تصمیمات کنگره ملی سوریه که چندی پیش در سوچی برگزار شد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. باید به پیشبرد فعالیت‌های کمیته قانون اساسی سوریه کمک کرد و در راستای عادی‌سازی روند در این کشور قدم برداشت.

وی همچنین با بیان اینکه باید امنیت در سوریه در سرزمین‌های بازپس گرفته شده تحکیم شود، ادامه داد: روسیه برای تحقق موضوع بازگشت آوارگان سوری برنامه‌ای پیشنهاد داده که باید به صورت بین‌المللی اجرا شود و این برنامه از طرف دوستان ما یعنی ایران و ترکیه مورد حمایت قرار گرفته است.در جریان یک ماه و نیم گذشته بیش از ١۵ هزار نفر سوری به این منطقه بازگشته‌اند، روسیه در حال حاضر در زمینه‌هایی چون غذا، دارو و … کمک‌های مستقیمی را به مردم سوریه ارایه می‌کند.

اردوغان ادلب را مساله امنیت ملی ترکیه خواند

«ادلب» خط قرمز ترکیه در سوریه است. این مساله حتی پیش از برگزاری نشست تهران نیز مشخص بود و از مفاد بیانیه ١٢‌بندی سران نیز می‌توان این نکته را استنباط کرد که سه‌طرف این‌بار نیز نتوانسته‌اند درباره سرنوشت ادلب به تفاهم خاصی دست پیدا کنند. بخش اعظمی از سخنان مقدماتی رییس‌جمهور ترکیه در جایگاه سخنران سوم به ادلب اختصاص پیدا کرد. وی با اشاره به اینکه سرنوشت ادلب تنها آینده سیاسی سوریه نیست، گفت: این مساله به امنیت ملی ترکیه گره خورده است.

مساله ادلب در چند هفته گذشته بازتاب بسیاری در رسانه‌های بین‌المللی داشته و در حالی که کشورهایی چون ایران و روسیه همصدا با دولت مرکزی سوریه می‌گویند این منطقه به مامنی برای گروه‌های تروریستی تبدیل شده است، کشورهای اروپایی در کنار ترکیه و امریکا تلاش می‌کنند بحث‌های انسانی درباره غیرنظامیان در ادلب را پررنگ‌تر کنند. در همین راستا رییس‌جمهور ترکیه نیز با اشاره به اینکه نتیجه نشست تهران از سوی افکار عمومی دنبال می‌شود، گفت: ما تلاش داریم در روند آستانه خاک سوریه را امن کنیم تا به ویژه مهاجران سوری بتوانند به خانه‌های خود بازگردند. مهم‌ترین گام در روند آستانه تاسیس مناطق عاری از تنش بود که این گام را برداشتیم و به مرور این مناطق از دور خارج شدند و تنها شهر ادلب باقی‌مانده است.

رییس‌جمهوری ترکیه که در ٧ سال گذشته مقابل بشار اسد ایستاده است با اشاره به ١٢ نقطه نظارتی گفت: ترکیه تضمین داده است که در این نقاط امنیت جانی مردم به ویژه امنیت مردم در ادلب تامین شود. ما این ضمانت را به مردم داده‌ایم که نمی‌توانیم به رژیم اسد که سابقه قتل عام مردم خودش را دارد اعتماد کنیم و معتقدیم هر‌گونه حمله به ادلب به تراژدی بزرگی منجر می‌شود. با حمله به ادلب مردم جایی برای فرار نخواهند داشت لذا به مرزهای ترکیه هجوم می‌آورند. ما اکنون در ترکیه چهار و نیم میلیون پناهنده سوری داریم و ظرفیت ما کامل است.نگرش و عملکرد ما در ادلب تعیین‌کننده آینده همکاری ما در سوریه خواهد بود. ما امیدواریم طرف‌های دیگر حساسیت و نگرانی ترکیه را درک کنند.

رجب طیب اردوغان در بخش‌های دیگری از سخنان خود با هشدار نسبت به راه افتادن حمام خون در صورت حمله به ادلب خواهان برقراری آتش‌بس در این منطقه شد.

کنایه ظریف به ترامپ از نشست تهران

در حالی که دونالد ترامپ با بازی‌های کوچکش متحدانش را تحقیر می‌کند و اعتبار امریکا را از بین می‌برد، ما از این بابت خوشحالیم که امروز در تهران با قدرت‌های مسوول برای دستیابی بیشتر به راه‌حلی سیاسی در سوریه تعامل می‌کنیم. توافق کرده‌ایم تا برای پایان دادن به تروریسم و جلوگیری از رنج مردم در ادلب همکاری کنیم.